Sukuk to termin, który zyskuje na popularności w międzynarodowym świecie finansów, zwłaszcza w kontekście inwestycji zgodnych z zasadami islamu. Choć sukuk bywają nazywane „islamskimi obligacjami”, w rzeczywistości nie są to klasyczne obligacje w tradycyjnym rozumieniu tego terminu. Sukuk, w przeciwieństwie do obligacji, nie polegają na obietnicy wypłaty odsetek, co stanowi jedną z głównych zasad islamu dotyczących finansów.
Co to są sukuk?
Sukuk (liczba mnoga od arabskiego słowa „sak”, oznaczającego dokument lub certyfikat) to papiery wartościowe, które działają na zasadzie współwłasności w aktywach lub przedsięwzięciu. W kontekście islamskich finansów, sukuk są instrumentami, które umożliwiają inwestorom uczestnictwo w zyskach generowanych przez aktywa, takie jak nieruchomości, przedsiębiorstwa czy inne projekty, zamiast opierać się na płatnościach odsetkowych, które są zakazane w islamie.
Zasadniczą różnicą między sukuk a tradycyjnymi obligacjami jest to, że sukuk nie są instrumentami dłużnymi. W tradycyjnych obligacjach inwestorzy pożyczają pieniądze emitentowi, a w zamian otrzymują odsetki. W przypadku sukuk, inwestorzy nabywają udział w aktywach, które generują zysk, a nie są wierzycielami, co jest zgodne z zasadą zakazu riba (odsetek) w prawie islamskim.
Główne zasady działania sukuk
Islam zakazuje stosowania odsetek, co oznacza, że żadne pożyczki nie mogą być obciążone oprocentowaniem. Z tego powodu kupuj obligacje, które oferują część dochodu generowanego przez aktywa.
W tradycyjnych obligacjach, inwestorzy podejmują minimalne ryzyko, oczekując stałego zysku w postaci odsetek. W sukuk sytuacja jest inna – inwestorzy dzielą się zarówno zyskiem, jak i ryzykiem związanym z posiadanymi aktywami. Zysk z inwestycji pochodzi z dochodów generowanych przez aktywa, takie jak wynajem nieruchomości, dochody z projektów infrastrukturalnych czy udziały w spółkach. Sukuk mogą więc zapewniać inwestorom zysk, ale także niosą ze sobą ryzyko związane z wydajnością aktywów, w które inwestorzy zainwestowali.
Wszystkie aktywa, w które inwestorzy sukuk muszą być związane z realnymi projektami lub aktywami. Oznacza to, że nie można emitować sukuk opartych na spekulacjach, jak ma to miejsce w przypadku tradycyjnych instrumentów finansowych. Sukuk muszą być oparte na rzeczywistych aktywach lub przedsięwzięciach, takich jak nieruchomości, infrastruktura, energia czy przemysł, i muszą generować dochód w sposób przejrzysty i oparty na rzeczywistych wartościach.
Gharar oznacza niepewność lub spekulację, która jest zabroniona w islamie. W związku z tym, sukuk muszą spełniać wymogi przejrzystości i muszą być oparte na dobrze zdefiniowanych aktywach. W kontraktach sukuk nie może być niepewności co do rodzaju aktywów, zasad podziału dochodów czy odpowiedzialności za ryzyko.
Rodzaje sukuk
Sukuk Ijarah jest jednym z najpopularniejszych rodzajów sukuk i polega na współwłasności w aktywach generujących dochód, takich jak nieruchomości. Inwestorzy nabywają sukuk, a dochód pochodzi z czynszu uzyskiwanego z wynajmu nieruchomości lub innych aktywów. Sukuk Ijarah są często wykorzystywane w projektach związanych z infrastrukturą lub dużymi nieruchomościami, które generują stały dochód z najmu.
Sukuk Mudarabah opiera się na modelu współpracy, gdzie jedna strona (rządząca) inwestuje kapitał, a druga strona (mudarib) zarządza projektem lub aktywami. Dochody generowane przez inwestycje są dzielone zgodnie z ustalonymi warunkami. Sukuk Mudarabah jest często stosowane w finansowaniu projektów biznesowych, w tym inwestycji w firmy lub sektory produkcyjne.
Sukuk Musharakah to forma współpracy, w której wszystkie strony angażują się w inwestycję i dzielą się zarówno zyskami, jak i stratami. W ramach sukuk Musharakah inwestorzy i emitent tworzą wspólne przedsięwzięcie, np. w sektorze nieruchomości, handlu lub przemysłu. Dochody są dzielone proporcjonalnie do wniesionego wkładu, a ryzyko jest rozłożone na wszystkich uczestników.
Sukuk Murabaha to sukuk, które są wykorzystywane w finansowaniu transakcji handlowych, szczególnie związanych z handlem towarami. W ramach sukuk Murabaha, inwestorzy finansują zakup aktywów, które następnie są sprzedawane po wyższej cenie, umożliwiając generowanie zysku. Zyski te są następnie dzielone między inwestorów.
Sukuk Wakalah to instrument oparty na modelu agencji, w którym inwestorzy delegują swoje prawa do dochodów generowanych przez aktywa na rzecz agenta, który zarządza aktywami w imieniu inwestorów. Sukuk Wakalah jest stosowany, gdy inwestorzy chcą uzyskać dochód z aktywów, ale nie chcą aktywnie zarządzać tymi aktywami sami.
Zastosowanie sukuk w praktyce
Sukuk cieszą się rosnącą popularnością na całym świecie, szczególnie w krajach Bliskiego Wschodu, Azji i Północnej Afryki. Są one także coraz częściej wykorzystywane w krajach zachodnich, szczególnie przez inwestorów szukających alternatywnego sposobu inwestowania zgodnego z zasadami religijnymi. Sukuk są szczególnie przydatne w finansowaniu dużych projektów infrastrukturalnych, nieruchomościowych i przemysłowych.
Sukuk mogą być wykorzystywane do finansowania projektów związanych z budową dróg, mostów, portów, lotnisk oraz innych kluczowych elementów infrastruktury. Tego typu projekty często wymagają dużych nakładów inwestycyjnych, które mogą być finansowane za pomocą sukuk.
Sukuk Ijarah, oparte na aktywach nieruchomościowych, są popularnym instrumentem inwestycyjnym w krajach Bliskiego Wschodu, gdzie inwestowanie w nieruchomości jest często postrzegane jako sposób na generowanie stabilnych dochodów. Inwestorzy mogą kupować sukuk związane z dużymi projektami nieruchomościowymi, takimi jak centra handlowe, biurowce czy osiedla mieszkaniowe.
Sukuk mogą także być wykorzystywane do finansowania działalności przedsiębiorstw. Sukuk Musharakah i Mudarabah są stosowane w projektach biznesowych, w tym w sektorach takich jak produkcja, handel, usługi finansowe czy technologie.
Sukuk na rynku międzynarodowym
Choć sukuk były początkowo kojarzone głównie z krajami islamskimi, obecnie stają się coraz bardziej popularnym instrumentem inwestycyjnym na rynku międzynarodowym. Przykładem może być Londyn, który stał się jednym z głównych centrów handlu sukuk na rynku europejskim. W ciągu ostatnich kilku lat coraz więcej emitentów z krajów zachodnich zaczęło oferować sukuk, aby przyciągnąć inwestorów z krajów islamskich.
Sukuk to islamskie papiery wartościowe, które oferują alternatywę dla tradycyjnych obligacji, działając na zasadzie współwłasności aktywów lub przedsięwzięć. Sukuk oferują inwestorom sposób na uczestniczenie w projektach gospodarczych zgodnie z zasadami islamu, unikając odsetek i ryzyka spekulacji. W miarę jak sukuk zdobywają coraz większą popularność na całym świecie, ich rola w finansowaniu dużych projektów oraz jako alternatywne instrumenty inwestycyjne staje się coraz bardziej znacząca. Inwestorzy szukający sposobów na zdywersyfikowanie swojego portfela powinni rozważyć sukuk jako ciekawą i zgodną z zasadami etycznymi alternatywę dla tradycyjnych instrumentów finansowych.